1. YILLIK ÜCRETLİ İZİN
Yıllık ücretli izin, işçinin işyerinde işe başladığı tarihten, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olmak kaydıyla işçinin dinlenebilmesi için öngörülen, çalışılmadan geçirilen ve ücreti peşinen ödenen bir haktır.
· İşçi yıllık ücretli izin hakkından vazgeçme hakkına sahip değildir.
İş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde daha fazla kararlaştırılmamışsa işçilere verilecek yıllık ücretli izin süreleri en az olmak kaydıyla aşağıdaki gibidir:
- Kıdemi bir yıldan beş yıla kadar (beş dâhil) olan işçiler için 14 gün
- Kıdemi beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara 20 gün
- On beş yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara 26 gün
Nitelikleri itibariyle bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara İş Kanununun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz.
Yeraltı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün artırılarak verilir. Ayrıca 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süreleri 20 günden az olamaz.
İşçilerin, aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek yıllık izin hakkını süre bakımından kazanıp kazanamadıkları değerlendirilir.
Aşağıdaki hallerde işçi fiilen işyerine gelip çalışmasa bile, yıllık izin hesabına esas süre bakımından çalışılmış gibi kabul edilir:
- İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler.
- Kadın işçilerin 74 üncü madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler.
- İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.).
- 66’ncı maddede sözü geçen çalışma süresinden sayılan zamanlar.
- Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.
- 3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan tüzüğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler.
- İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.
- İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler.
- Bu Kanunun uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi.
Yıllık ücretli izin tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanabilir.
Yıllık ücretlerini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.
İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır.
İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır.
Yıllık ücretli izninin kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde başka bir işyerinde çalıştığı işveren tarafından tespit edilirse, işçiye ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
İş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde, işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki net ücreti üzerinden işçiye ödenir.
İşçi sayısı 100’den fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi kişi olmak üzere toplam 3 kişiden oluşan bir izin kurulu kurulması zorunludur. İşçiler tarafından verilip işverence izin kuruluna iletilen izin isteklerine göre hazırlanan izin cetvelleri izin kurulu tarafından işveren onayına sunulur. Yine kurul, işçinin yıllık ücretli izin konusundaki görüş, öneri ve şikâyetleri de işverene iletir.
ü İşçinin yıllık izin hakkı ne zaman doğar? Bu izin hakkı kaç gündür?
İşçinin kıdem hakkı o işyerinde bir tam yıl çalıştıktan sonra, yani 365 gün sonra doğar. Örneğin 363. gün işten çıkarılan işçinin yıllık izin hakkı doğmamıştır. İş Kanunu`nun 53. maddesine göre işçinin hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört gün,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi gün,
c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı gün,
ücretli izin verilir. Bu izin günleri, iş günü olup, bu süreler içine rastlayan hafta tatili, genel tatil ve ulusal bayram günleri bu süreye ilave edilir.
ü İşten ayrılma halinde kullanılmayan izin hakkı nasıl hesaplanır?
İşyerinde yeni yıllık izne hak kazanabilmek için, bir evvelki yıllık izne hak kazanma tarihinden itibaren en az bir yıllık sürenin geçmiş olması gerekmektedir.
Buna göre izne hak kazanan işçinin işten ayrılması halinde hak kazandığı izin süresinin ücreti, işyerindeki son almakta olduğu çıplak brüt ücreti üzerinden hesaplanarak kendisine nakit olarak ödenir.
ü Bir yıllık çalışma süresi dolmamış bir işçinin yıllık ücretli izin hakkı var mıdır?
Yıllık ücretli izin uygulamalarına ilişkin esaslar, 4857 sayılı İş Kanunu 53/61. maddeleri ve uygulamanın detaylarını açıklayan yönetmelik ile belirlenmektedir. Yasal düzenlemeler açısından; aynı işverene bağlı çalışma süresi deneme süresi de içinde olmak üzere en az 1 yıl olan işçinin yıllık ücretli izin hakkı oluşmaktadır.
ü Doğum nedeniyle kullanılacak ücretli ve ücretsiz izin sürelerinin, yıllık ücretli izin hakkı elde edilmesi için geçmesi gereken süreye etkisi nedir?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 74. maddesine göre, kadın işçilerin doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta ücretli izin hakları bulunmaktadır. Aynı Kanun'un 55. maddesi uyarınca; bu süreler, yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayıldığından elde edilen yıllık ücretli izin hakkının kullanılmasına engel teşkil etmez. Ayrıca, doğum yapan işçiye isteği halinde 16 haftalık ücretli izin hakkının dolmasından itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin verilebilmektedir; söz konusu 6 aylık ücretsiz izin yıllık ücretli izin hakkının hesabına dâhil edilmemektedir.
Comments